Ngày 18/4/2024, Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Long long trọng tổ chức Lễ công bố Quyết định đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia “Lễ hội Văn Thánh miếu” và “Nghệ thuật hát bội tỉnh Vĩnh Long”.

Vĩnh Long đón nhận 02 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

          Để bảo tồn và phát huy giá trị các di sản văn hóa của dân tộc, tỉnh Vĩnh Long đã hoàn thiện hồ sơ khoa học đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xem xét, ghi danh 02 di sản văn hóa phi vật thể vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia là lễ hội truyền thống “Lễ hội Văn Thánh miếu” và nghệ thuật trình diễn dân gian “Nghệ thuật hát bội tỉnh Vĩnh Long”.

         Đến ngày 21/02/2024, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ra Quyết định số 384/QĐ-BVHTTDL, ghi danh “Lễ hội Văn thánh miếu” và Quyết định số 385/QĐ-BVHTTDL  ghi danh “Nghệ thuật hát bội tỉnh Vĩnh Long” vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Di tích Văn thánh miếu Vĩnh Long

         Văn Thánh miếu Vĩnh Long là nơi thờ phụng những danh nhân về văn hóa giáo dục tiêu biểu và những bậc tiền nhân có công với dân với nước. Công trình được khởi công năm 1864 và hoàn thành năm 1866. Sau khi công trình hoàn thành, triều đình Huế cấp miếu phu để quét dọn hàng ngày, đồng thời giới quan lại sĩ phu cũng thành lập Hội Văn Thánh miếu để trông nom, cúng tế. Tuy nhiên, nơi đây chỉ diễn ra lễ tế Đức Khổng Tử theo đúng điển lễ triều đình một lần duy nhất vào năm 1867. Liền sau đó thực dân Pháp chiếm Vĩnh Long, Văn Thánh miếu phải trải qua nhiều bước thăng trầm, có lúc đứng trước hiểm họa bị thực dân phá hủy hoàn toàn. Việc giữ được Văn Thánh miếu Vĩnh Long như hôm nay là kỳ công của tiền nhân và phải kể đến cơ may hiếm có nữa.

         Hằng năm ở Văn Thánh miếu có bốn kỳ lễ hội chính: Lễ Xuân đinh, Thu đinh, lễ giỗ cụ Phan Thanh Giản và lễ giỗ các quan đại thần. Các lễ hội này có lịch sử hình thành lâu đời, được duy trì, bảo tồn và trao truyền qua nhiều thế hệ. Mặc dù trải qua nhiều giai đoạn thăng trầm của lịch sử, có lúc bị gián đoạn nhưng đến nay lễ hội Văn Thánh miếu Vĩnh Long vẫn có sức lan tỏa, phát triển và trở thành một trong những lễ hội tiêu biểu, đặc sắc của tỉnh Vĩnh Long, thu hút đông đảo du khách gần xa về tham dự. 

              Lễ Xuân đinh vía Đức Khổng Tử

         Lễ hội Văn Thánh miếu Vĩnh Long thể hiện lòng tri ân sâu sắc của cộng đồng người dân địa phương đối với công lao của các bậc tiền nhân. Từ bao đời nay, các thế hệ người dân cứ nối tiếp nhau đóng góp, chăm sóc, thờ phụng, bảo tồn, phát huy giá trị di tích và lễ hội Văn Thánh miếu.

Văn nghệ - Đờn ca tài tử tại di tích Tổ chức chương trình giáo dục tại di tích

Trò chơi dân gian tại di tích

         Tại lễ hội Văn Thánh miếu, các nghi thức lễ truyền thống được thực hiện đầy đủ, bài bản. Sau các nghi lễ truyền thống, mọi người hòa mình vào không khí hội hè với tinh thần vui tươi, phấn khởi với các hoạt động văn hóa, nghệ thuật và những di sản nghệ thuật khác như múa lân, đờn ca tài tử, tổ chức chương trình giáo dục, tham dự các trò chơi dân gian,… Qua đó thắt chặt thêm tình đoàn kết của cộng đồng người dân địa phương.

         Các nghi lễ truyền thống và hoạt động văn hóa, nghệ thuật tại lễ hội Văn Thánh miếu góp phần nhắc nhở thế hệ hôm nay và mai sau về lịch sử vùng đất Vĩnh Long, truyền thống đấu tranh dựng nước và giữ nước của cha ông. Qua đó, giáo dục lòng yêu nước và tinh thần tự hào dân tộc, giúp chúng ta ý thức được giá trị của lễ hội tại các di tích lịch sử - văn hóa để cùng chung tay bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống tốt đẹp này.

 Khán giả xem hát bội tại đình làng

         Với di sản “Nghệ thuật hát bội tỉnh Vĩnh Long” thuộc loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian. Hát bội đến với vùng đất phương Nam từ thuở cha ông bắt đầu khai mở vùng đất này và được coi là một loại hình sân khấu xuất hiện sớm nhất ở Nam Bộ. Ở Vĩnh Long khoảng cuối thế kỷ XIX đến thế kỷ XX, có rất nhiều đoàn hát bội, gánh hát bội nổi tiếng và lưu diễn khắp vùng, là giai đoạn cực thịnh về loại hình nghệ thuật này. Các tuồng diễn thường là tuồng lịch sử, tuồng dã sử góp phần nhắc nhở người đời sau về lịch sử dân tộc, đề cao những tấm gương sáng của các vị anh hùng, đề cao nhân – lễ - nghĩa - trí - tín và đạo lý làm người.

Đoàn hát bội Đồng Thinh trình diễn tại buổi lễ công bố

         Hát bội đóng vai trò rất quan trọng trong lễ hội cúng đình, miếu ở Vĩnh Long. Nếu trong phần lễ, nghi thức cúng là hạt nhân của lễ thì hát bội được xem là hạt nhân của phần hội. Những suất hát bội diễn ra trong phần hội được người dân địa phương mong chờ, thể hiện tâm tư nguyện trọng của người dân được mưa thuận gió hòa, giúp con người có niềm tin vượt qua được những khó khăn trong cuộc sống.

Chấp sự viên thực hiện lễ xây chầu tại di tích đình Tân Giai, phường 3, thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long

         Hát bội vừa là hình thức chuyển tải bản sắc văn hóa, vừa là nhu cầu hưởng thụ văn hóa. Đây là loại hình nghệ thuật của giới quý tộc cung đình, của tầng lớp trí thức thượng lưu và của công chúng bình dân. Hát bội cũng là dịp ôn cố tri tân, giáo dục thế hệ trẻ truyền thống văn hóa dân tộc, là dịp người xa xứ nhớ về cộng đồng, thông qua việc cúng những suất hát bội. Đa số dân làng được cơ hội gặp gỡ, làm quen nhau lần đầu, trong bầu không khí đoàn kết. Đây là nét văn hóa đặc trưng của Vĩnh Long nói riêng và của Nam Bộ nói chung.

         Hát bội là di sản văn hóa phi vật thể đã đi sâu vào lòng quần chúng, nhân dân nhiều thế hệ bởi đây là loại hình nghệ thuật có tính nghệ thuật cao và có thể coi là khó nhất so với đờn ca tài tử, cải lương. Hiện nay, Vĩnh Long vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng 43 nghệ nhân ưu tú, trong đó có 08 nghệ nhân ưu tú thuộc loại hình hát bội.