Trong tiến trình phát triển của lịch sử dân tộc, đồng bào Khmer Nam Bộ nói chung và đồng bào Khmer Vĩnh Long nói riêng luôn có tinh thần đoàn kết, yêu nước, cùng nhau đứng lên bảo vệ và giành chủ quyền độc lập. Sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, phong trào yêu nước diễn ra mạnh mẽ, nhiều chư tăng và chùa Khmer trở thành cơ sở vững chắc. Khi Mặt trận Việt Minh được thành lập, đông đảo thanh niên, trí thức người Khmer đã giác ngộ lý tưởng của Đảng. Trong số đó, tiêu biểu là Cụ Maha Sơn Thông, người tích cực tuyên truyền, vận động đồng bào Khmer tham gia Tổng Khởi nghĩa giành chính quyền, góp phần quan trọng vào những thắng lợi vẻ vang của cách mạng. Cụ Maha Sơn Thông tên thật là Sơn Thông (bí danh Mười Tăng), sinh ngày 11/02/1910 trong một gia đình trung nông tại xã Tập Ngãi, huyện Tiểu Cần, tỉnh Trà Vinh (cũ), nay thuộc tỉnh Vĩnh Long. Từ nhỏ, ông được cha mẹ định hướng theo con đường tu học giáo lý Phật giáo. Năm 14 tuổi, ông xuất gia tại chùa Chông Tọp. Với tư chất thông minh, ham học, ông được sư Mai Tấn Nhơn gửi sang Thái Lan để học chữ Pali. Sau 10 năm chuyên tâm học tập kinh điển Phật giáo, ông tốt nghiệp được phong học Ma-ha và được mời giữ chức Phó Chủ tịch Hội đồng Giám khảo Phật học tại Thái Lan.

Ông Maha Sơn Thông (1910 - 1997)

         Sau một thời gian tu học ở nước ngoài, ông trở về Việt Nam tiếp tục giảng dạy chữ Pali và Phật học tại chùa Bà Giam. Dù là người con của Phật, sống theo giáo lý từ bi, nhưng trong ông luôn cháy bỏng tình yêu quê hương, đất nước. Tháng 8 năm 1945, khi Cách mạng Tháng Tám thành công, ông đã nhanh chóng tham gia các phong trào yêu nước, trước tiên là phong trào Thanh niên Tiền phong tại xã Tập Ngãi. Trong quá trình hoạt động cách mạng, ông luôn là người đi đầu trong công tác vận động thanh niên Khmer và nhiều sư sãi tham gia kháng chiến, cùng nhau đứng lên bảo vệ quê hương, gìn giữ nền độc lập dân tộc.

         Từ năm 1949 đến năm 1951, ông được phân công sang Campuchia công tác ba lần. Tại đây, ông hoạt động tích cực, góp phần củng cố tình đoàn kết gắn bó giữa hai dân tộc Việt Nam - Campuchia. Sau khi trở về nước, ông tiếp tục tham gia cách mạng mạnh mẽ và trải qua nhiều chức vụ trong Đảng và Nhà nước. Nhờ khả năng nói thạo tiếng Thái, am hiểu sâu sắc chữ Pali và giáo lý Phật giáo, ông luôn sử dụng kiến thức một cách khiêm nhường, đúng mực, tạo được uy tín lớn trong giới trí thức, sư sãi và đồng bào Khmer. Khi nghỉ hưu, dù tuổi cao, sức yếu, ông vẫn tận tâm thực hiện các nhiệm vụ liên quan đến chính sách dân tộc và tôn giáo của Đảng. Với những đóng góp to lớn trong sự nghiệp cách mạng, Cụ Maha Sơn Thông được tặng thưởng nhiều huân chương, huy chương cao quý như: Huân chương Giải phóng hạng I; Huân chương Quyết thắng hạng I; Huân chương Kháng chiến hạng I (chống Pháp); Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng I; Huân chương Độc lập hạng I; Huy hiệu 40 năm tuổi Đảng, … Ông qua đời năm 1997, để lại tấm gương sáng về lòng yêu nước, đức hy sinh và sự trung thành tuyệt đối với Đảng và Nhân dân.

Tháp tưởng niệm cụ Maha Sơn Thông

         Để ghi nhận những cống hiến to lớn và bày tỏ lòng tri ân đối với cụ Maha Sơn Thông, năm 2012, tháp tưởng niệm của ông được xây dựng trong khuôn viên Bảo tàng Văn hóa Dân tộc Khmer, tọa lạc tại khóm 13, phường Nguyệt Hóa, tỉnh Vĩnh Long. Từ cổng bảo tàng bước vào, đi qua khoảng sân rộng với hàng cây xanh rợp bóng mát, du khách có thể nhìn thấy ở phía bên phải một ngọn tháp cao, uy nghi, chính là nơi an vị của cụ Maha Sơn Thông, người con ưu tú của quê hương Vĩnh Long. Tháp có diện tích khoảng 30m², được bao quanh bởi nhiều cây xanh tạo không gian trang nghiêm và thoáng đãng. Công trình được xây dựng khang trang với bốn lối vào tương ứng bốn hướng Đông, Tây, Nam, Bắc. Mặt chính diện của tháp đặt theo trục Đông - Tây, thể hiện tư tưởng Phật giáo: Đức Phật Thích Ca ở Tây phương nhìn về hướng Đông, biểu trưng cho sự giác ngộ và thanh tịnh. Bên trong tháp đặt di ảnh của cụ Maha Sơn Thông trên một tấm bia đá cao, trang trọng. Phía dưới di ảnh là dòng chữ khắc song ngữ Việt - Khmer trên hai mặt của bia, với nội dung: “Tháp tưởng niệm cụ Maha Sơn Thông (1910 - 1997). Từ một giảng sư Phật học dấn thân theo lý tưởng Bác Hồ: Cách mạng là sự nghiệp cả cuộc đời. Đồng chí Maha Sơn Thông là người con ưu tú của đồng bào dân tộc Khmer Nam Bộ, đã hiến dâng trọn đời mình cho sự nghiệp đại đoàn kết dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, góp phần giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa”.

Bia đá giới thiệu bằng chữ Khmer về cụ Maha Sơn Thông

Bia đá giới thiệu bằng chữ Việt về cụ Maha Sơn Thông

         Bên trong tháp được trang trí bằng những bức tranh tái hiện sinh động hình ảnh sư sãi Khmer tham gia đấu tranh chống Mỹ - Ngụy bắt lính, độn quân; cảnh sư sãi và đồng bào biểu tình buộc Mỹ và chính quyền tay sai giải quyết các yêu sách chính đáng. Không gian nội thất còn khắc họa những nét văn hóa truyền thống đặc sắc của người Khmer như các điệu múa cổ điển Tép - Mô - Nô - Rum và sử thi Riêm - Kê. Bên ngoài tháp, các hoa văn trang trí mang đậm dấu ấn kiến trúc Khmer, gồm họa tiết rắn thần Naga và hoa văn Pnhi Vor (dây lá cuộn), những mô típ quen thuộc trong các ngôi chùa Khmer Nam Bộ. Ở phía trước tháp, hai bia đá được khắc song ngữ Việt - Khmer với nội dung “Tháp được Tỉnh ủy Trà Vinh xây dựng, với sự tham gia đóng góp của các tỉnh: An Giang, Bạc Liêu, Cần Thơ, Cà Mau, Kiên Giang, Sóc Trăng, Vĩnh Long.” Công trình Tháp Tưởng niệm cụ Maha Sơn Thông không chỉ thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đối với những người có công, mà còn là biểu tượng của lòng tri ân sâu sắc dành cho những đóng góp to lớn mà ông đã cống hiến cho quê hương và sự nghiệp giải phóng, thống nhất đất nước. Tại Bảo tàng Văn hóa Dân tộc Khmer tỉnh Vĩnh Long, hầu hết du khách khi đến tham quan đều dừng chân tại tháp để nghe thuyết minh về cuộc đời, sự nghiệp cách mạng của ông, sau đó dâng hương tưởng niệm như một lời tri ân đến bậc tiền nhân. Hàng năm, vào các dịp lễ Tết của đồng bào Khmer như Chol Chnam Thmây, Sêne Đôlta…, dưới sự chỉ đạo của Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh và Hội Đoàn kết Sư sãi yêu nước, các buổi tụng kinh cầu siêu và lễ dâng hương đều được tổ chức tại tháp. Đây là hoạt động mang ý nghĩa tâm linh và văn hóa sâu sắc, thể hiện lòng kính trọng và mong ước cho vong linh cụ Maha Sơn Thông sớm siêu thoát về miền Cực Lạc./.